2. Kısım - Temel Gezinti
#

Ders videosu

GİRİŞ
#

Linux ve Unix dünyasının dışında, çoğu kullanıcı komut satırında fazla vakit geçirmez. Ancak bir Linux sistem yöneticisi olarak, komut satırı sizin varsayılan çalışma ortamınızdır, bu nedenle bu konuda yetkin olmanız gerekir.

Windows, macOS veya modern Linux sürümlerinde grafik arayüzler kullanırken, genellikle “Resimler”, “Müzik” gibi basit yerler görürsünüz. Ancak teknik bilgiye sahipseniz, tüm bunların altında hiyerarşik bir “dizin yapısı” (örneğin C:\\Users\\Steve\\Desktop veya /home/steve/Desktop) olduğunu bilirsiniz.

Bu kursta, size bazı iyi çevrimiçi kaynaklar gösterilecek ve ardından birkaç basit görev verilecektir. Diğer kaynakları araştırmakta ve kitaplardan faydalanmakta özgürsünüz. Aslında bu kursun tasarımının temel amacı, kendi araştırmanızı yapmaya zorlamaktır. Deneyimli sistem yöneticileri bile komutların nasıl kullanılacağı konusunda çevrimiçi arama yapar, bu yüzden siz de bu alışkanlığı edinmelisiniz.

BU KISIMDAKİ GÖREVLERİNİZ
#

Şimdiye kadar kullanılan komutların belgelerini bulun - demo
Dizinde gezinme, dosya oluşturma, listeleme, taşıma ve silme işlemlerini yapın - demo

RTFM
#

Linux’un en büyük avantajlarından biri, öğrenmenize yardımcı olmak için tasarlanmış olmasıdır. Çoğu zamanınızı metin kılavuzları, forumlar ve belgelerle geçireceksiniz.

Özel yazılımlar genellikle ücretli destek sunar. Ancak Linux için Canonical, RedHat ve SuSE gibi şirketlerden destek alabilseniz de, buradaki amacınız öğrenmek olduğu için, önce belgeleri okuyarak başlayacağız. Bu da bizi ünlü RTFM ifadesine getiriyor: Önce kılavuzu okuyun!

Başlangıç olarak, man komutunu kullanın. Kurulu her uygulamanın kendi sayfası vardır. Örneğin, pwd komutunun sayfasını şu şekilde görebilirsiniz:

man pwd

Aşağıdaki komutları da deneyin:

man cp
man mv
man grep
man ls
man man

Ancak bazı komutlar için belgeler fazla detaylı olabilir. Bu yüzden tldr harika bir araçtır! Kurmak için şu komutu kullanın:

sudo apt install tldr

Örnek kullanım:

$ tldr pwd
pwd  
Mevcut çalışma dizinini yazdırır. Daha fazla bilgi: https://www.gnu.org/software/coreutils/pwd.

 - Mevcut dizini yazdır:
   pwd

 - Sembolik bağlantıları çözerek gerçek yolu göster:
   pwd -P

Eğer komutun işlevi hakkında bir fikriniz varsa, apropos veya man -k komutlarını kullanabilirsiniz:

$ apropos "working directory"
pwd (1) - mevcut çalışma dizinini yazdırır

$ man -k "working directory"
pwd (1) - mevcut çalışma dizinini yazdırır

Bazı komutların man sayfası yoktur çünkü bunlar gömülü komutlardır. Bu durumda help komutunu kullanın:

$ man export
No manual entry for export

$ help export
export: export [-fn] [name[=value] ...] or export -p
    Set export attribute for shell variables.

    Marks each NAME for automatic export to the environment of subsequently
    executed commands.  If VALUE is supplied, assign VALUE before exporting.

    Options:
      -f        refer to shell functions
      -n        remove the export property from each NAME
      -p        display a list of all exported variables and functions

    An argument of `--' disables further option processing.

    Exit Status:
    Returns success unless an invalid option is given or NAME is invalid.

Bir komutun gömülü olup olmadığını anlamak için type komutunu kullanabilirsiniz:

$ type export
export is a shell builtin

Son olarak, info komutu da belgeleri okumanız için kullanılabilir.

DOSYA YAPISINDA GEZİNME
#

Kılavuzu okuyarak başlayın: man hier
/, klasörlerin (dizinlerin) dallandığı bir ağacın “kök” dizinidir.
Her zaman sistemin bir parçasında “bulunursunuz” - pwd (“print working directory”) komutunu yazarak nerede olduğunuzu görebilirsiniz.
Genellikle komut istemciniz, bulunduğunuz yeri gösterecek şekilde yapılandırılmıştır. Örneğin, /etc dizininde iseniz, istemciniz steve@202.203.203.22:/etc$ veya sadece /etc: $ gibi bir formatta olabilir.
cd komutu ile farklı alanlara geçebilirsiniz - örneğin cd /var/log komutu sizi /var/log klasörüne götürür. Bunu yaptıktan sonra pwd ile kontrol edin ve istemcinizin bulunduğunuz yeri gösterecek şekilde değişip değişmediğine bakın.
Yapının “yukarısına” gitmek için cd .. ( “cee dee nokta nokta”) komutunu kullanabilirsiniz. Bunu denemek için önce cd /var/log/ yapın, ardından cd .. ve bir kez daha cd .. yazın. İstemcinizi dikkatle izleyin veya her adımda pwd yazarak mevcut dizininizi netleştirin.
Göreli (relative) konumlar mevcut çalışma dizininize bağlıdır - örneğin, önce cd /var yaparsanız, pwd komutu ile /var içinde olduğunuzu doğrulayabilirsiniz. Buradan /var/log dizinine iki yolla geçebilirsiniz: ya tam yolu vererek cd /var/log yazarak ya da göreli yolu kullanarak cd log komutunu yazarak.
Basit bir cd komutu her zaman sizi tanımlı “ana dizininize” götürür, buna ~ (tilde karakteri) de denir. [Not: Bu, DOS/Windows’tan farklıdır.]
Bir klasörde hangi dosyalar var? ls (list) komutu, dosya ve alt klasörlerin listesini gösterir. Birçok Linux komutunda olduğu gibi, ls komutu da komutun anlamını veya çıktı formatını değiştiren seçenekler (switch) içerir. Önce basit bir ls deneyin, ardından ls -l -t ve sonra da ls -l -t -r -a komutlarını çalıştırın.
Geleneksel olarak, . ile başlayan dosyalar gizli kabul edilir ve ls gibi birçok komut bunları görmezden gelir. -a seçeneği (switch) bunları dahil eder. Ana dizininizde (home directory) birkaç gizli dosya görmelisiniz.
Seçenekler (switches) hakkında bir not: Genellikle, Linux komutları bir veya daha fazla “parametre” ve “seçenek” kabul eder. Örneğin, ls -l /var/log komutunda -l “uzun format” anlamına gelen bir seçenektir ve /var/log bir parametredir. Çoğu komut çok sayıda seçenek kabul eder ve bunlar birleştirilebilir. Örneğin, artık ls -ltra yazabilirsiniz, bu da ls -l -t -r -a ile aynıdır.
Ana dizininizde ls -ltra yazın ve en sol sütunu inceleyin - satırın ilk karakteri “d” olan girdiler, dosya değil, dizin (klasör) anlamına gelir. Bunlar farklı bir renk veya yazı tipiyle de gösterilebilir. Değilse, --color=auto seçeneğini eklemek (örneğin ls -ltra --color=auto) bu durumu düzeltebilir.

TEMEL DİZİN YÖNETİMİ
#

Yeni bir klasör/dizin oluşturmak için mkdir komutunu kullanabilirsiniz. Öncelikle ana dizininize (home directory) gidin, pwd komutunu çalıştırarak doğru yerde olup olmadığınızı kontrol edin ve ardından bir dizin oluşturun. Örneğin, “test” adında bir dizin oluşturmak için mkdir test yazmanız yeterli. Şimdi ls komutunu kullanarak sonucu görebilirsiniz.
Daha fazla dizin oluşturabilir, bunları birbirinin içine yerleştirebilir ve ardından cd komutuyla arasında gezinebilirsiniz.
Bir dizini başka bir dizinin içine taşımak istediğinizde, mv komutunu kullanır ve taşımak istediğiniz yolu belirtirsiniz.
Bir dizini silmek (kaldırmak) için, eğer dizin boşsa rmdir komutunu kullanın. İçinde hala dosyalar veya alt dizinler varsa, rm -r komutunu kullanmanız gerekir.

TEMEL DOSYA YÖNETİMİ
#

touch komutuyla yeni, boş dosyalar oluşturabilirsiniz. Bu sayede ls komutunu biraz daha keşfetme şansı bulursunuz.
Bir dosyayı başka bir dizine taşımak istediğinizde, mv komutunu kullanır ve hedef yolu belirtirsiniz.
Bir dosyayı silmek (kaldırmak) için rm komutunu kullanın.

ÖZET
#

Komut satırında rahatça gezinebilmek önemlidir. Ancak bu beceriyi kurs boyunca tekrar tekrar kullanacağınız için, hemen kavrayamazsanız endişelenmeyin.

EKSTRA
#

pushd ve popd komutlarını öğrenerek birden fazla dizin arasında kolayca gezinebilirsiniz. pushd /var/log komutunu çalıştırdığınızda sizi /var/log dizinine taşır ancak bulunduğunuz yeri de kaydeder. Birden fazla dizini sırayla pushd ile ekleyebilirsiniz. Deneyin: pushd /var/log, pushd /dev, pushd /etc, pushd, popd, popd. Dikkat edin, argümansız kullanılan pushd, son eklenen iki dizin arasında geçiş yapar. Ancak daha karmaşık gezinme yöntemleri de mümkündür. Son olarak, cd - komutu da sizi en son ziyaret ettiğiniz dizine taşır.